Tarhana Nedir?
Türk Standartları Enstitüsü (TSE)’ne göre tarhana: ‘‘Buğday unu, kırması, irmik veya bunların karışımı ile yoğurt, biber, tuz, soğan, domates, tat ve koku verici, sağlığa zararsız bitkisel maddelerin karıştırılıp yoğrulduktan ve fermente edildikten sonra kurutulması, öğütülmesi ve elenmesiyle elde edilen bir gıda maddesi’’ olarak tanımlanmaktadır.
Geçmişi çok uzun yıllar önceye dayanan tarhanayı tarihteki ilk hazır toz çorba karışımı olarak adlandırabiliriz. Tarhanayı diğer çorbalardan ayıran pek çok önemli özelliği bulunmaktadır. Kurutulmuş bir ürün olmasıyla günümüzde en çok ihtiyaç duyduğumuz bozulmalara karşı uzun raf ömrüne sahip, aynı zamanda fermente bir ürün olduğundan mikrobiyolojik olarak da diğer kuru gıdalara kıyasla zengin bir içeriğe sahiptir.
Ülkemizde yaklaşık 50 çeşit tarhana bulunmaktadır. Ayrıca Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almış pek çok çeşidimiz de vardır. Bunlardan bazıları; Maraş Tarhanası, Bolu Kızılcık Tarhanası, Muğla Göce Tarhanası, Uşak Tarhanası, Kütahya Kızılcık Tarhanasıdır.
Farklı tarhana türlerine dair incelemeler yapılmış besin içeriği belirlenmiştir. Ancak standart bir bileşime sahip olmamasından kaynaklı olarak genellikle yöresel damak tadı ve kültürel alışkanlıklara göre malzemeleri belirlenen tarhananın sabit bir besin içeriği tablosu yoktur.
Tarhana ilk olarak nasıl bulunmuştur?
Tarihsel kaynaklara göre ilk olarak Orta Asya’da Türkler tarafından üretildiği düşünülmektedir. Daha sonraları göçlerle diğer ülkelere yayılmıştır. Geçmişte yine Türkler tarafından bulunmuş kurut da tarihsel kaynaklarda bir çeşit tarhana olarak adlandırılmaktadır. Kurut ise yoğurdu daha uzun süre muhafaza etmek için bulunmuş bir üründür.‘Tarhana’ adını nereden almıştır?
Tar kelimesi Divanı Lügat-it Türk’te “yazdan kışa saklanan yoğurt“ olarak kullanılmış bir sözcüktür. Türk sözlüklerinde ise günümüzdeki tarhanaya benzer kelimeler, Kıpçak ve Mısır Memluk Türklerine ait deyişlerde tarhanah şeklinde kullanılmıştır. Farsçada ise terhuvâne ve terhîne olarak isimlendirilir.Tarhana son zamanlarda değişen tüketim alışkanlıklarına mükemmel şekilde uyum sağlar. Katkı ve koruyucuya ihtiyaç duymaması, yüksek lif düşük kalori içermesi ile sık tercih edilebilir bir üründür.
Maraş Tarhanası
Maraş tarhanası 2010 yılında koruma altına alınmış olup ülkemizde yeri bir başkadır. Maraş tarhanası içeriği yalnızca buğday dövmesi ve yoğurttan oluşur. Bu çeşit sadece çorba olarak değil farklı şekillerde de tüketilebilmektedir. Pişme aşamasında yoğurt ilavesiyle yemek olarak, yarı kurutulmuş halde (firik) olarak ve kurutulmuş tarhana cipsi olarak tüketilebilir. Farklı aromalarla lezzetlendirilen tarhana cipsi sağlıklı alternatif arayanlar için oldukça uygun bir seçenektir.
Maraş tarhanasının tarihine de bakacak olursak çeşitli kaynaklardan alınan bilgilere göre Yavuz Sultan Selim Han’ın Dulkadiroğlu beyliği zamanında çıkacağı Mısır seferi için soğuktan etkilenmeyecek sıcakta bozulmayacak bir yiyecek istemiştir. Bunun üzerine Kahramanmaraş’ın bir ilçesi olan Elbistanlı annesi Ayşe Hatunun yönlendirmeleri ile Maraş Tarhanasının ortaya çıkmış olduğu düşünülmektedir.
Tarhananın Faydaları nelerdir?
- Fermente bir ürün olması sebebiyle bağırsak florasını düzenlemeye yardımcı olur.
- Kolay sindirilebilme özelliği vardır.
- Yüksek miktarda vitamin ve mineral maddeler içeren sebzeler ve baharatlarla hazırlanmaktadır.
- Zengin içeriği kendine özgü bir lezzeti vardır.
- Farklı tüketim alternatifleriyle her yaş grubuna hitap eder.
